Openingstijden

Tandartsangst: oorzaken vanuit jeugd en gevolgen op latere leeftijd

Tandartsangst of tandartsfobie kan zijn oorzaak hebben vanuit negatieve ervaringen in een jeugd. De schooltandarts is hier bijvoorbeeld een goed voorbeeld van. Nog niet eens zo heel lang geleden kon het gebeuren dat de tandarts de controle in de klas deed. In Amsterdam was dit de gewoonste zaak van de wereld. Voor een klas vol kinderen je mond open doen en horen of je BB (Behandeling Behoevend) of half jaar kreeg getuigt van weinig privacy. Wanneer je als kind een wat verlegen en onzekere inslag hebt, kan daar al de start liggen van schaamte en tandartsangst.

Oorzaak één: tandartsbehandelingen niet kindvriendelijk

Ook waren tot een tijd terug de behandelingen bij een tandarts vaak niet kindvriendelijk. Als je bofte mocht een ouder wel mee naar binnen maar meestal moesten ze dan op een bankje achter de stoel, onzichtbaar voor jou, plaatsnemen. Bij de meeste behandelingen waren ouders niet toegestaan en was er nog weinig begrip voor angstige kinderen. Je moest gewoon gaan zitten, je mond opendoen en je overgeven aan de voor jou onbekende handelingen van de tandarts. Zeker als je nare behandelingen als klein kind alleen moet doorstaan kan dit een gevoel van controleverlies geven.

Oorzaak twee: angst van ouders

Ook angst van ouders kan een belangrijke rol spelen. Veel mensen die niet naar de tandarts gaan hebben ook ouders gehad die niet gaan. Wanneer je als kind bijvoorbeeld niet ziet hoe jouw ouders bij de tandarts zitten, kan een kind snel concluderen dat dit kennelijk iets is om bang voor te zijn. Bij kinderen zaadjes planten voor angst gaat heel makkelijk, juist omdat ze nog zo open staan zonder eerdere ervaringen. Doen alsof je niet bang bent werkt vaak meer angstopwekkend, dan eerlijk zijn.

Oorzaak drie: angst voor pijn

Angst voor pijn kan ook een reden zijn voor tandartsangst. Dit lijkt vaak meer gebaseerd op enge verhalen aangezien tegenwoordig de werkelijke pijn goed beperkt kan worden met goede verdovingen. Onze geest kan kennelijk iets maken van wat er feitelijk niet is. Je kleine teen stoten aan een stoel doet vele malen meer pijn, maar komt onverwacht en lijkt daardoor beter te verdragen. Vastgezette angst voor wat gaat komen is vaak grootste probleem. Hierbij spelen aannames en vooroordelen en stapelende (angst) gedachten over wat gaat komen een grote rol.

Oorzaak vier: angst voor controleverlies

Wat ook een rol kan spelen in het ontwikkelen van een tandartsfobie is angst voor controleverlies, bijvoorbeeld niet weten wat het oordeel is. Hier speelt ook de houding een rol: je ligt achterover in een stoel, je moet je mond openen en er kijkt iemand letterlijk bij je naar binnen. Een tandarts komt wel erg dicht bij privégebied. En je mond is ook meer verbonden aan een kwetsbaar privéstuk. We zoenen met onze mond, delen er intimiteit mee.

Oorzaak vijf: negatieve ervaringen uit het verleden

Wanneer iemand gepest, seksueel misbruikt, verkracht, getuige van huiselijk geweld of slachtoffer van huiselijk geweld is, kan het moeilijk zijn je over te geven aan een tandheelkundige behandeling. Controle willen is vaak een reactie op grensoverschrijdende situaties.

Negatieve spiraal door tandarts vermijden

Wanneer je eenmaal de tandarts vermijdt, stapelen de gevolgen en negatieve gedachtes zich meestal snel op. “Ik heb nu natuurlijk vast een gaatje” of “de tandarts zal wel denken”, en je bent bang voor zijn oordeel dat je lang niet geweest bent. De ervaring leert dat deze fase heel snel kan gaan. Eén keer niet gaan wordt makkelijk gevolgd door nog een keer niet gaan. Elke maand verder wordt de drempel hoger. Helaas zijn we afhankelijk van een tandarts voor een gezond gebit.

Lichamelijke en geestelijke gevolgen bij tandartsangst

Tandartsangst of tandartsfobie kan enorme lichamelijke en geestelijke gevolgen hebben:

• Je durft niet meer voluit te lachen en je bent hier steeds alert op. Dit kan heel vermoeiend zijn. Je schaamt je om uit je mond te ruiken. Dit kan grote sociale gevolgen hebben.
• Je durft niet meer dicht bij iemand in de buurt te komen, je vermijdt drukke plekken en je houdt je mond steeds meer dicht. Ook zoenen vermijd je steeds meer, met alle relationele gevolgen van dien.
•  Je vermijdt bijvoorbeeld een huisarts uit angst dat hij je slechte gebit ziet en daar iets van zal zeggen, met mogelijk negatieve gezondheidsproblemen als gevolg.
• Ook het financiële aspect kan een grote rol spelen. Hoe langer je wacht hoe groter de verwachte reparaties aan je gebit met de hogere tandartsrekening als gevolg.

Wanneer gebitspijn eenmaal om de hoek komt kijken zijn de gevolgen van je tandartsangst helemaal niet meer achtergrond te maken. Normaal vermijd je de angst, maar wanneer je de hele dag pijn hebt kun je de angst niet meer ontkennen. Pijn dwingt je uiteindelijk vaak naar een tandarts. Daarnaast is slikken van vele pijnstillers om de dag door te komen slecht voor je gezondheid, maar zonder kan je ook niet meer.

Kortom, tandartsangst kan in vrij korte tijd tot een grote negatieve spiraal leiden die een groot deel van je leven beïnvloedt, soms zelfs je hele leven. Lees meer over hulp bij tandartsangst in het artikel ‘Psychosociale hulp bij angst voor de tandarts‘

Auteur: Brigit Holthuizen, auteur van het boek ‘Doet u de mond maar even open’, Praktijk voor psychologische hulp bij tandartsangst www.bangbijdetandarts.nl, gezins- en systeembehandelaar bij GGZ Altrecht

Terug naar nieuwsoverzicht

Copyright 2020 tandzorgleuken.nl